Ás de bolboreta

Título: Ás de bolboreta

ISBN:

- Edicións Xerais 978-84-9914-028-5

- Fundación Caixa Galicia  978-84-96982-41-3

Editorial: Xerais

Ano de edición: 2009

Análise da obra

O argumento central da obra desenvólvese no Luzada, unha cafetería de Santiago de Compostela que anos antes se chamaba o City, en honra á cidade de Londres. Esta cidade é a onde Eusebio, un dos antigos donos, marchou ós 18 anos para traballar nun restaurante lavando a louza, ata a súa volta ós 30 anos. Na volta a Galicia, no City, é onde os protagonistas Eusebio e Lola, desenvolven a actividade profesional ó longo da súa vida, ademais da súa historia de amor.

Nesta cafetería, e como na vida real, conflúen as historias de moitas e moi diferentes persoas. Aínda así, tal e como di a autora, "ningún ousa entrar nos territorios temporais nin espaciais dos outros. Cada quen marca con teimosía o seu ferrado -enténdese por mesa-” (Aneiros, 2009: 19).

Patricia é a que se fai co Luzada e é arrendataria do segundo piso, mentres que Eusebio e Lola viven no primeiro e se necesitan mutuamente. Por exemplo, isto déixase latente cando Eusebio de 82 anos e coa cadeira rota e medio tolleito e Lola de 68 teñen un contratempo, a causa dun esvarón fatídico, e teñen que chamar ó 061.

A postura de Patricia ante o incidente, poderíamos dicir que é dunha proximidade distante, xa que non pode ignorar o que acontece enriba da súa cafetería. Por outra banda, isto contrasta coa pasividade dos clientes que acoden coas súas historias á cafetería, e logo, liscan cara a súa rutina diaria. Patricia era unha estudante que tivo que deixar os seus estudos para poñerse a traballar e poder saír adiante. Por isto acorda con Eusebio e Lola o traspaso da cafetería e o aluguer dunha das vivendas. Ela é unha muller forte, botada para adiante que atendía as mesas sen protestar e cun sorriso.

Entre as demais personaxes da historia pódese destacar, a interculturalidade e a mestura xeracional entre as historias, que cada quen comparte con Patricia e entre eles. Por exemplo, podemos falar das seguintes personaxes:

-       Iqbal é un bo rapaz de epiderme de mel e mirada de monzón tardío. Este londiniense de orixe paquistaní, viaxou a Santiago de Compostela fuxindo da súa familia e buscando o seu propio destino, á marxe da súa tradición familiar adicada a un negocio de hostalería. Pero os seus intereses eran poder acceder á universidade para ser profesor. Este rapaz consegue un traballo mediante Patricia, xa que ela o pon en contacto con Eusebio e Lola, para que lle axude a coidar a Eusebio levantándoo e deitándoo, cumpríndolle o gusto a Patricia. Este home estaba moi occidentalizado, bebía cervexa aínda que a súa relixión non o permite.

-       Mohamed na mesma rúa que a Luzada, cinco números máis adiante, abriu un restaurante de comida turca. Pola súa condición, moitas veces sentía que cando ocorría un accidente as olladas caían nel, e por iso non quería saír do seu restaurante preferindo seguir cortando a carne. A través da práctica da súa relixión explica o Ramadán, mostrando como se sacrificaba pasando unha fame doente e achéganos á idea de que o Islam é unha relixión de paz e convivencia.

-       Manuel e o seu avó. Manuel é un neno moi observador que sorbía o cola-cao na cafetería onde pasaba as tardes xunto ó seu avó, mentres agardaba polo seu pai. É un neno que foi adoptado en África polos seus pais e perde á súa nai nun accidente, o que fai que o avó se afaste da familia e viva nunha residencia. O pai ten moito traballo polo que non pode estar moito tempo co seu fillo. Podemos ver a Manuel como un neno con carencias afectivas, polas que crea na súa imaxinación que a súa nai é unha heroína que volverá nalgún momento. Ó final da obra, cando ocorre o accidente no que a muller se inmola, o pai cambia de actitude dándolle máis importancia ó seu fillo que ó traballo, ademais, este final fainos pensar que o avó marcha a vivir con eles á súa casa.

-       Filomena e Raúl. Filomena é unha muller grosa, de varices, e respiración entrecortada que leva a radio coma quen leva un escapulario. Encargábase de limpar o colexio e a farmacia. O seu fillo, Raúl, estaba no exército en Darfur, Sudán, cando de repente sofre un accidente e resulta gravemente ferido. Chaman á cafetería para dar a noticia e, é Patricia quen lle da a noticia a Filomena. É destacable o feito de que para evitar que Filomena coñeza a noticia por outros medios, Patricia apaga a televisión.

-    Milhomes e Paco. Son dous homes que pasan o día na cafetería, onde ás veces as súas conversas soben de ton. Sobre o Milhomes sabemos que é un home que traballa nun taxi, pero que a maior parte do tempo pásao na cafetería. Este home maltrata á súa muller sen deixala saír da casa, pechándolle a porta, non lle deixa as chaves, etc, xa que ten medo de que atope outro mellor que a leve, por iso di É mellor que quede na casa. Onde mellor están as mulleres. Na casa. Este home ten tres fillos e mesmo netos, e a súa muller é procedente de Bos Aires.

De Paco podemos dicir que é un home que non ten unha boa relación, nin cos seus fillos nin coa súa muller. Isto ocorría por mor de que entre as disputas entre os seus fillos e a súa muller, el sempre se poñía do lado da muller. É unha personaxe que remata soa polas súas malas decisións.

-       Os alpinistas do monte Gurugú e a muller da túnica. Os alpinistas son dous irmáns que tratan de saltar o valado da fronteira de Melilla para pasar a España. Un deles morre no primeiro intento, mentres que o outro volve probar sorte e por fin chega ó mediterráneo, comezando así o seu soño. Mentres tanto a súa tía, espera na cafetería a chamada dos seus sobriños, unha chamada que nunca chega.

-       Adolfo, Fiño e Lucía. Adolfo é un home que bebe coñac e toma o café con sacarina, logo de comer dous donuts.Ten que ver ós seus fillos, Fiño e Lucía, pola fiestra da cafetería cando entran e saen do colexio.

-       Aysel e Daray. Aysel é unha muller que trata cos turistas, e que busca en Istambul, unha pista que a leve ó paradoiro do seu home, Daray, a quen perdeu 3 anos atrás. Desgraciadamente nunca o atopou.

-       Quays e Laila. Cando o pai de Laila lle nega a man a Quays, tamén coñecido como Majnún, este mozo tolea e marcha para unha cova no deserto. Logo da desilusión con esta rapaza soamente se relacionaba con animais salvaxes, converténdose nun eremita. Nesta situación o que facía este home era inventar poemas adicados a Laila, os cales os transeúntes lle recitaban a ela. Unha destas persoas cóntalle a Quays que a xente lle recitaba os seus poemas a Laila, ademais dille que podería levalo a ver á súa namorada. Quays acepta e cando a lúa alumeou o rostro da súa namorada, caeu desplomado polo que o levan de novo á súa cova onde se recupera. Finalmente Laila morre, e cando Quays se da conta, déixase morrer xunto á súa tumba.

-       Ana e Roberto. Ana é unha teleoperadora que bota moitas horas por poucos ingresos. Gústalle moito tratar coa xente sen vela e é capaz de coñecer a súa disposición grazas a súa intuición. Poderíamos dicir que é unha psicóloga de a pé a pesar de que aínda non teña os estudos. Faise co traballo non pola súa valía, senón por pertencer á pirámide máis feble da poboación activa. Deste xeito a empresa recibe por ela unha subvención. Espertaba a envexa dos seus compañeiros.

Roberto tiña moitas experiencias laborais, xa que traballou nunha chea de sitios: pintor, aprendiz de bombeiro, electricista e violinista. Finalmente chegou a ser repartidor na oficina na que traballaba Ana.

Como podemos observar nesta obra, hai un fito histórico que son os atentados de Londres do ano 2005, feito a partir do cal nace a historia. Nesta historia tamén se tratan outros temas da actualidade como son: a adopción, a emigración e inmigración, o maltrato, a violencia de xénero, o terrorismo, os traballos precarios, as penurias que carrexa a vellez, a morte, a integración e os amores imposibles.

Cremos que a autora con este libro pretende achegarnos á actualidade dende outro punto de vista, a través das súas personaxes, que reflicten os temas dos que falamos anteriormente.

Síntese final:

Logo da posta en común levada a cabo polos membros do equipo de traballo, gustaríanos salientar o feito de que a obra Ás de bolboreta, aínda que é unha lectura enfocada a público xuvenil, poderíanos servir para artellar unha proposta didáctica para a Educación Infantil. Parécenos que pode haber unha similitude entre o que ocorre na cafetería e o que ocorre nunha aula. Todas apuntamos a que igual que na cafetería, nunha aula, tamén nos atopamos coa persoa de referencia como é Patricia e que pode ser unha mestra. Ademais, os clientes poderían ser os cativos que tamén acoden a nós, cada un coa súa historia, ca que trazan os vínculos que establecen cos iguais.

Cabe destacar que a autora pola súa profesión de xornalista, achéganos unha visión da actualidade moi realista, dura e triste, a través das historias que artella por medio das diferentes personaxes. Isto queda claramente recollido na historia dos dous alpinistas do monte Gurugú, que narra a historia de dous marroquís que tratan de chegar a Melilla, para poder reunirse coa súa tía. Esta agárdaos todos os días en Galicia ao carón do teléfono, mentres eles intentan saltar o valado e fuxir da garda civil que trata de evitar que alcancen un futuro mellor.

O libro trata moitas historias entrelazadas, nas que nós atopamos unha similitude entre Milhomes e Paco, e entre a parella Patricia e Iqbal e a dos anteriores donos do bar. Isto é debido, a que recoñecemos fragmentos nos que parece que se repiten as historias co paso dos anos, como no caso dos segundos ou na actualidade no caso dos primeiros.

Por unha banda, chamounos a atención o vocabulario empregado que deu pé a que entre nós xurdiran debates sobre a dureza das expresións, que eran mal soantes como do tipo: mecaghonacona!. Pero, por outra banda, fainos reflexionar sobre os sentimentos e problemas das personaxes. Ademais, hai que destacar que na cultura oral este tipo de expresións están comunmente aceptadas e empréganse con naturalidade, sendo o rexistro que empregan algunhas das personaxes e que dota de riqueza ao relato. Esta autora séntese identificada e ten as súas raíces na literatura popular oral, aínda así impáctanos ver escritas estas expresións. A pesar disto, consideramos a obra como realista e triste, pero tamén ten un matiz esperanzador porque a pesar de todo sempre se consegue saír a diante.

Esta é unha obra que nos parece que se pode adaptar a outros medios, a pesar de que aínda non se realizou ese traballo. Parécenos que pode dar moito xogo levada ó teatro, pola variedade dos diálogos e rexistros empregados polas personaxes e porque ademais, os feitos ocorren nun mesmo espazo volvendo ás orixes da autora.

Bibliografía

Aneiros, R. (2009). Ás de bolboreta. Vigo: Xerais